Ο σακχαρώδης διαβήτης στην παιδική και εφηβική ηλικία (νεανικός διαβήτης) απασχολεί μια σχετικά μεγάλη μερίδα του νεανικού πληθυσμού. Η σωστή και επαρκής ρύθμιση και αντιμετώπισή του δεν είναι πάντα αποτελεσματική. Αυτό πολλές φορές κάνει την καθημερινότητα πιο δύσκολη, περιορίζοντας τη δυνατότητα στο νεανικό πληθυσμό να απολαμβάνει τις δραστηριότητες της ξένοιαστης αυτής περιόδου. Τα παιδιά με Σ.Δ από πολύ μικρή ηλικία είναι απαραίτητο να ακολουθούν κάποιους κανόνες και να πειθαρχούν σε θέματα που αφορούν την υγεία τους αλλά και να αναλαμβάνουν περισσότερες ευθύνες συγκριτικά με τα υπόλοιπα παιδιά της αντίστοιχης ηλικίας.
Αυτό θα κάνει σε βάθος χρόνου πιο αποτελεσματική την αντιμετώπιση της νόσου και θα καλυτερέψει σε τελική φάση την ποιότητα της ζωής τους. Ο αθλητισμός στην παιδική και εφηβική ηλικία αποτελεί μέρος της ζωής τους και είναι στις πρώτες προτιμήσεις τους.
Τα οφέλη στην υγεία αλλά και στην τόνωση της αυτοπεποίθησης και ενίσχυσης της ψυχολογίας είναι αποδεδειγμένα πολλά:
- Έλεγχος σωματικού βάρους (επίδραση στη σύσταση σώματος)
- Καλύτερη ρύθμιση του διαβήτη μακροπρόθεσμα
- Αύξηση της μυϊκής δύναμης
- Καλύτερη φυσική κατάσταση
- Αύξηση οστικής μάζας
- Έλεγχος της αρτηριακής πίεσης
- Μείωση του άγχους και του στρες
- Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης
Για όσα παιδιά/εφήβους αντιμετωπίζουν Σ.Δ. αυτό δεν σημαίνει απαγόρευση στην άθληση αλλά περισσότερη και προσεκτικότερη υπακοή στους κανονισμούς που επιβάλλει η ίδια η άσκηση.
Πολλές φορές το παιδί αλλά και το στενό οικογενειακό του περιβάλλον βρίσκεται σε διλήμματα όσον αναφορά τη συμμετοχή του σε αθλητικές δραστηριότητες. Συχνά νιώθει διαφορετικό από τα άλλα παιδιά και αυτό μπορεί να δημιουργήσει αίσθημα απομόνωσης και αποφυγής από την άσκηση (ότι δεν είναι άξιο να τα καταφέρει, ότι δεν θα το αποδεχτούν). Οι φοβίες του οικογενειακού περιβάλλοντος και η υπερπροστατευτικότητα δεν δίνουν καμία λύση, απλώς κάνουν μακροπρόθεσμα πιο «μίζερη» τη ζωή ενός παιδιού με διαβήτη, επιδεινώνοντας πολλές φορές τα συμπτώματα της νόσου χωρίς να μπορεί να χαίρεται ανέμελα τα πιο ξένοιαστα χρόνια της ζωής του.
Οι γονείς και το οικογενειακό περιβάλλον μαζί με την καθοδήγηση του γιατρού θα πρέπει να είναι οι πρώτοι που θα βοηθήσουν στην ενημέρωση και εκπαίδευση του παιδιού. Ταυτόχρονα οφείλουν να ενημερώσουν και τον καθηγητή φυσικής αγωγής αλλά και το προσωπικό του σχολείου για τις επιπλοκές κατά τη διάρκεια της άσκησης και σε περιπτώσεις υπογλυκαιμίας ποια θα είναι η άμεση αντιμετώπιση.
Ιδιαίτερα για τα παιδιά του δημοτικού που δεν γνωρίζουν πολύ καλά πως αντιδρά ο οργανισμός τους στην άσκηση, οι αθλητικές δραστηριότητες θα πρέπει να γίνονται με την επίβλεψη του οικογενειακού περιβάλλοντος, έτσι ώστε να βοηθήσουν και να αξιολογήσουν τις οργανικές αντιδράσεις. Αυτό θα βοηθήσει καλύτερα τις προσαρμογές της δόσης της ινσουλίνης αλλά και στην τροποποίηση της διατροφής, κυρίως, της ποσότητας υδατανθράκων.
Συμβουλές για ενίσχυση της άσκησης:
Ως γονιός έχετε την ευθύνη να διδάξετε στα παιδιά σας τη σημασία της άσκησης και να κάνετε να την αγαπήσουν. Παρακάτω δίνουμε κάποιες συμβουλές για το πώς μπορείτε να ενθαρρύνεται τα παιδιά σας να γυμναστούν με το να:
- Γίνετε πρότυπο. Πάρτε μέρος κι εσείς σε φυσικές δραστηριότητες με τα παιδιά σας.
- Μείνετε μαζί τους και βοηθήστε τα παιδιά να μην φοβούνται ότι θα πάθουν κάποια σοβαρή υπογλυκαιμία που θα τα σοκάρει.
- Κάντε τη φυσική δραστηριότητα διασκεδαστική.
- Βρείτε ένα ωραίο περιβάλλον για να προπονούνται τα παιδιά.
Στις σχολικές δραστηριότητες:
- Να παρέχετε οποιαδήποτε πληροφορία που αφορά το παιδί και τις ιδιαιτερότητες της νόσου στην υπεύθυνη ομάδα αθλητισμού.
- Να φροντίσετε για την κατάλληλη ενημέρωση και εκπαίδευση των υπευθύνων αθλητισμού στην αντιμετώπιση πιθανής σοβαρής υπογλυκαιμίας.
- Το ιατρικό ιστορικό του παιδιού θα πρέπει να είναι γνωστό και να υπάρχουν διαθέσιμα τηλέφωνα του άμεσου οικογενειακού περιβάλλοντος του παιδιού.
- Να γνωρίζετε ως γονείς τις ώρες που θα γίνει η άσκηση, ώστε να προετοιμάσετε καλύτερα τη διατροφή τους, αλλά και τα σνακ που θα πρέπει να έχουν μαζί τους τα παιδιά.
Άσκηση & σακχαρώδης διαβήτης
Η συστηματική άσκηση αυξάνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Αθλητές που ασκούνται χρόνια και συστηματικά μπορεί να μειώσουν τις δόσεις της ινσουλίνης που λαμβάνουν. Επειδή η ινσουλίνη απορροφάται πιο εύκολα από μυς που συμμετέχουν στην άσκηση, καλό θα ήταν πριν από την άσκηση να γίνεται η ινσουλίνη σε σημεία του σώματος που δεν ασκούνται έντονα.
Σημεία προσοχής:
1. Παρακολούθηση γλυκόζης
Χρησιμοποιήστε έναν μετρητή σακχάρου, πριν, κατά τη διάρκεια και στο τέλος της άσκησης. Κρατήστε ένα ημερολόγιο του επιπέδου γλυκόζης, της προπόνησης που έγινε, του φαγητού που καταναλώθηκε. Με αυτό τον τρόπο μπορείτε σιγά σιγά να δημιουργήσετε ένα πλάνο με τις ανάγκες του οργανισμού του παιδιού κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν βρίσκεται σε προπόνηση ή όχι.
Ανάλογα με τα αποτελέσματα της μέτρησης της γλυκόζης πριν από την προπόνηση, μπορείτε να προσαρμόσετε και τη διατροφή. Αν, για παράδειγμα, διαπιστώσετε πως τα επίπεδα γλυκόζης πριν την προπόνηση είναι χαμηλά, μπορείτε να δώσετε πριν από την προπόνηση ένα γεύμα πλούσιο σε υδατάνθρακες που θα σας βοηθήσει να αποφύγετε το υπογλυκαιμικό επεισόδιο κατά τη διάρκεια της προπόνησης. Είναι σημαντικό να κατανοήσετε πως το σώμα χρειάζεται πάνω από 36 ώρες για να συνέλθει από μια δυνατή προπόνηση (κυρίως για τους εφήβους που κάνουν αγωνιστικό αθλητισμό). Ο οργανισμός θα συνεχίσει να καταναλώνει όλους τους υδατάνθρακες που του δίνετε μέχρι οι μύες να επανέλθουν πλήρως. Γι’ αυτό καλό θα ήταν να προσέχετε τα επίπεδα της γλυκόζης πριν τον ύπνο αλλά και την επόμενη μέρα.
2. Πόση άσκηση χρειάζεται
Κάθε μορφή άσκησης μετράει. Η συνιστώμενη ελάχιστη άσκηση είναι: Τουλάχιστον 30 λεπτά 5 φορές την εβδομάδα (2,5 ώρες από τις 168 που έχει κάθε βδομάδα).
Η άσκηση δεν χρειάζεται να είναι έντονη και επίμονη. Οι σύγχρονες προτάσεις για τους εφήβους περιλαμβάνουν τόσο αερόβια άσκηση όσο και προπόνηση με αντιστάσεις (λάστιχα, ελάχιστα βάρη).
3. Ποιες αεροβικές δραστηριότητες θεωρούνται μέτριας έντασης;
Κατά τη διάρκεια μιας μέτριας σε ένταση άσκησης καταλαβαίνετε την καρδιά σας να ανεβάζει παλμούς, αλλά μπορείτε, παρ’ όλα αυτά, να μιλάτε κανονικά. Εάν αναπνέεται δύσκολα και οι χτύποι της καρδιάς σας αυξάνονται συνεχώς, προφανώς κάνετε πολύ έντονη άσκηση.
Προτάσεις για εφήβους:
Αεροβικές δραστηριότητες:
Το λιγότερο 30 λεπτά μέτριας άσκησης την ημέρα, τις περισσότερες μέρες της εβδομάδας ή 20 λεπτά έντονης άσκησης 3 φορές την εβδομάδα.
Αντίσταση, δυναμικές ασκήσεις:
Δύο φορές την εβδομάδα. Οι ασκήσεις αυτές αυξάνουν τη δύναμη και την αντοχή του οργανισμού. Ο στόχος θα πρέπει να είναι η ολοκλήρωση 6-8 διαφορετικών ασκήσεων με 8-12 επαναλήψεις.
Τα παιδιά μπορούν να επιλέξουν δραστηριότητες μέτριας αλλά και μεγάλης έντασης ανάλογα με τις προτιμήσεις τους.
Και στην περίπτωση των νέων και των παιδιών, η άσκηση θα πρέπει να γίνεται οργανωμένα και η ένταση να αυξάνεται σταδιακά.
4. Ξεκινώντας την άσκηση: συμβουλές στους αθλούμενους.
Η προπόνηση είτε είναι σύντομη είτε είναι οργανωμένη. Οι αθλητές που πάσχουν από διαβήτη οφείλουν να γνωρίζουν πως ο διαβήτης αλληλεπιδρά με τη σωματική άσκηση, τόσο για να αποφεύγουν κινδύνους όσο και για να βελτιώνουν την απόδρασή τους.
Να φοράτε τα κατάλληλα αθλητικά παπούτσια. Μετά το τέλος της άσκησης συνιστάται ο έλεγχος των ποδιών για πιθανές πληγές ή ερεθισμούς. Κατά τη διάρκεια της κολύμβησης θα πρέπει να υπάρχει συνεχώς κινητικότητα, καθώς η ακινησία σε κρύο νερό μπορεί να οδηγήσει σε κράμπες. Εάν κάνατε καθημερινή συστηματική προπόνηση, πολύ πιθανόν να προπονηθείτε και σε συνθήκες κρύου και υγρασίας. Φορέστε κατάλληλα ρούχα που θα κρατήσουν την υγρασία μακριά από το σώμα σας. Οποιαδήποτε κατάστημα αθλητικών είναι ικανό να σας συμβουλέψει πάνω σε αυτό.
Βελτιώστε αργά και συστηματικά τους χρόνους και τις αποστάσεις σας στην προπόνηση, προσθέτοντας περίπου 10 λεπτά κάθε εβδομάδα στην προπόνησή σας. Στόχος σας θα πρέπει να είναι η άσκηση 3 με 5 φορές την εβδομάδα. Κατά τη διάρκεια της άσκησης καλό θα ήταν να κουβαλάτε ένα μικρό πορτοφόλι με τη φαρμακευτική σας αγωγή, τα στοιχεία σας και γενικά με οτιδήποτε μπορεί να σας φανεί χρήσιμο σε περίπτωση υπογλυκαιμικού επεισοδίου (ταμπλέτες γλυλόζης ή μικρά σνακ ζελέ φρούτων, χυμούς, μαρμελάδα).
5. Προθέρμανση
Εάν ήδη έχετε συνηθίσει να προπονήστε 30 με 40 λεπτά συνεχόμενα, τότε γνωρίζετε τη σημασία της προθέρμανσης. Το ζέσταμα είναι βασικό γιατί αυξάνει το οξυγόνο στα πνευμόνια, προετοιμάζει τους μυς για έντονη άσκηση και μαλακώνει τις αρθρώσεις.
Η συστηματική άσκηση αυξάνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Αθλητές που ασκούνται χρόνια και συστηματικά μπορεί να μειώσουν τις δόσεις της ινσουλίνης που λαμβάνουν
6. Διατάσεις
Οι διατάσεις στο τέλος της άσκησης αποτρέπουν τους τραυματισμούς και επαναφέρουν τους μυς στις αρχικές τους διαστάσεις. Πολλά άτομα κάνουν διατάσεις πριν και μετά την προπόνηση. Έρευνες έχουν δείξει όμως ότι οι διατάσεις πριν από την προπόνηση μπορεί να έχουν αντίθετα αποτελέσματα. Παρ’ όλα αυτά, αν είχατε πρόσφατα κάποιο τραυματισμό, καλό θα ήταν να κάνετε διατάσεις τόσο μετά την προθέρμανση όσο και στο τέλος της προπόνησης. Η εναλλαγή του είδους της προπόνησης μπορεί να βελτιώσει τη φυσική κατάσταση πολύ. Μη μένετε σε ένα είδος άσκησης. Δοκιμάστε διαφορετικά είδη, ποδόσφαιρο, χορό, τρέξιμο, κολύμβηση. Με αυτό τον τρόπο θα γυμνάσετε όλο το σώμα σας και θα βελτιώσετε κατά πολύ τη λειτουργία της καρδιάς, αλλά και των αγγείων. Η υπερβολική άσκηση είναι το μελανό σημείο όλων εκείνων που αθλούνται. Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο οργανώστε το πρόγραμμα της άσκησης μαζί με τη συμβολή του υπεύθυνου φυσικής αγωγής. Προπονηθείτε συγκεκριμένες ώρες και μέρες και όχι όταν είστε πολύ κουρασμένοι από άλλες καθημερινές δραστηριότητες.
7. Αντιμετώπιση τραυματισμών
Ξεκουράστε τυχόν τραυματισμένα σημεία. Βάλτε πάγο για περίπου 10 λεπτά, όσο το δυνατόν γρηγορότερα, για να αποφύγετε τη φλεγμονή και τον πάγο. Τυλίξτε το τραυματισμένο μέρος με έναν επίδεσμο, προσέχοντας να μη διακόψετε την κυκλοφορία.
Διατροφή
Η διατροφή που προτείνεται στα άτομα με διαβήτη είναι η ίδια με αυτήν που προτείνεται στους αθλητές. Παρ’ όλα αυτά, θα διαπιστώσετε πως θα χρειαστεί να αυξήσετε τους υδατάνθρακες και να μειώσετε τη λήψη ινσουλίνης όσο προπονείστε. Οι υδατάνθρακες δεν βοηθούν μόνο στην αποφυγή υπογλυκαιμικών επεισοδίων αλλά και στη γρήγορη αποκατάσταση του μυϊκού συστήματος μετά την προπόνηση. Έρευνες έχουν αποδείξει πως καταναλώνοντας τη σωστή ποσότητα πρωτεΐνης και υδατανθράκων αυξάνεται η απορρόφηση του γλυκογόνου από τους μυς.
Εάν κολυμπάτε, μπορεί να αισθανθείτε περισσότερο πείνα μετά την άσκηση απ’ ό,τι με άλλα είδη άσκησης. Αυτό συμβαίνει γιατί το σώμα καταναλώνει μεγαλύτερη ενέργεια προσπαθώντας να ρυθμίσει τη θερμοκρασία κατά τη διάρκεια της κολύμβησης. Τρώγοντας κάτι αμέσως μετά την προπόνηση βοηθά στη σύνθεση του γλυκογόνου, απαραίτητου στοιχείου για την επαναφορά του οργανισμού.
1. Ο ρόλος των υδατανθράκων στην άσκηση
Κατά την άσκηση το σώμα χρησιμοποιεί τους υδατάνθρακες για ενέργεια. Είναι πολύ σημαντικό οι αποθήκες των υδατανθράκων να είναι γεμάτες πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την άσκηση. Για την παραγωγή της απαιτούμενης ενέργειας σε άτομα που αθλούνται σκληρά και καθημερινά θα πρέπει να ακολουθείται μια υψηλή σε υδατάνθρακες διατροφή. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για άτομα με διαβήτη που παίρνουν ινσουλίνη, καθώς μειώνει τις πιθανότητες υπογλυκαιμικού επεισοδίου.
2. Υγρά
Κατά τη διάρκεια της άσκησης το σώμα ιδρώνει, για να μπορέσει να διατηρήσει μια φυσιολογική θερμοκρασία. Εάν τα υγρά αυτά δεν αναπληρωθούν, το σώμα δεν αντέχει πολύ στην άσκηση και η κόπωση κάνει την εμφάνισή της. Το νερό είναι ο καλύτερος τρόπος να αναπληρωθούν τα χαμένα υγρά, αλλά σε μερικές προπονήσεις που διαρκούν πολύ, τα αθλητικά υγρά επιταχύνουν την ενυδάτωση.
Συχνά οι αθλητές χρησιμοποιούν αθλητικά ποτά, τα οποία συνήθως αποτελούνται από νερό, ζάχαρη και ηλεκτρολύτες. Τα αθλητικά ποτά περιλαμβάνουν εύκολα απορροφημένους υδατάνθρακες οι οποίοι θα ανεβάσουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα κατά τη διάρκεια της άσκησης. Σημαντικό είναι να αναπληρώνετε τα χαμένα υγρά με νερό ή άλλα ποτά χαμηλά σε θερμίδες, αλλά δεν χρειάζεται απαραίτητα να χρησιμοποιείτε αθλητικά ποτά, καθώς μπορεί να είναι επικίνδυνα για τα άτομα με διαβήτη. Πιείτε άφθονο νερό πριν και κατά τη διάρκεια της προπόνησης. Η δίψα είναι σημάδι αφυδάτωσης. Πιείτε συχνά μικρές ποσότητες, ακόμη κι αν δεν νιώθετε δίψα.
ΑΝΝΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
Κλινική διαιτολόγος- Διατροφολόγος
Σύμβουλος Φυσικής Αγωγής
Επιστημονική Συνεργάτις Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία»
