Μία ασθενής κάποια στιγμή με ρώτησε: «Σε πρόσφατη νοσηλεία μου βρέθηκε σάκχαρο και για μερικές μέρες μου έκαναν ινσουλίνη. Τώρα ακολουθώ μόνο δίαιτα. Άκουσα όμως τους γιατρούς να συζητούν για «λανθάνοντα διαβήτη». Τι είναι ο λανθάνων διαβήτης;».
Να ένα ερώτημα αναπάντεχο μεν ενδιαφέρον δε. Απορία σωστή που ξαφνιάζει αλλά και προβληματίζει. Απάντηση μονολεκτική δεν μπορεί να δοθεί. Χρειάζεται συζήτηση με λόγια απλά, απαλλαγμένη από όρους ιατρικούς, άρα δυσνόητους, που θα προκαλέσουν σύγχυση.

Η κουβέντα θα αποσαφηνίσει χωρίς να αφήσει «σκιές» αμφιβολίας. Αλήθεια, υπάρχει «λανθάνων διαβήτης»; Ας βάλουμε, λοιπόν, τα πράγματα στη σειρά και ας προσπαθήσουμε να δώσουμε οριστική απάντηση στην απορία.

Πολύ συχνά σε σοβαρές παθολογικές καταστάσεις που εμφανίζονται αιφνιδίως, όπως π.χ. οξεία λοίμωξη ή χειρουργικό πρόβλημα που οδηγεί επειγόντως σε χειρουργική επέμβαση, παρατηρείται σοβαρή διαταραχή του μεταβολισμού, η οποία εκφράζεται ως διαβήτης. Καταγράφονται υψηλές τιμές σακχάρου στο αίμα και χρειάζεται να χορηγηθεί ινσουλίνη για την αντιμετώπισή του. Μόλις περάσει το οξύ στάδιο, ο μεταβολισμός επανέρχεται σε φυσιολογικά επίπεδα, οπότε ο διαβήτης παύει να υπάρχει.

Αναφέρφηκε ότι η σπίθα που ανάβει τη φωτιά είναι η οξεία κατάσταση, είτε πρόκειται για λοίμωξη, είτε η χειρουργική επέμβαση, είτε το έντονο στρες. Δεν είναι όμως μόνο αυτές οι καταστάσεις που δείχνουν παθολογικά αίτια. Υπάρχουν και φυσιολογικές καταστάσεις, όπως π.χ. η εγκυμοσύνη, που ευθύνονται για την παροδική εμφάνιση διαβήτη, ο οποίος συνήθως αντιμετωπίζεται με ινσουλίνη. Μετά τον τοκετό συνήθως ο διαβήτης φεύγει.

Αυτή είναι η διαπίστωση. Τα γεγονότα εξελίσσονται έτσι εξαιτίας των συνθηκών που αναφέρθηκαν. Το ερώτημα είναι γιατί συμβαίνει; Τι φταίει;

Οι καταστάσεις που περιγράψαμε πιο πάνω προκαλούν έντονη και παρατεταμένη καταπόνηση (στρες) στον οργανισμό. Αυτό σημαίνει ότι οι ανάγκες σε ινσουλίνη αυξάνονται και το πάγκρεας –το όργανο που παράγει την ινσουλίνη- αδυνατεί να ανταποκριθεί και να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες. Δημιουργείται, λοιπόν, προσωρινή έλλειψη ινσουλίνης, με συνέπεια την εμφάνιση του διαβήτη. Προλαβαίνω την εύλογη απορία σας: «Σε ανάλογες περιπτώσεις όλοι εμφανίζουν διαβήτη;». Όχι, δεν συμβαίνουν αυτά σε όλους τους ανθρώπους. Φαίνεται ότι ορισμένα άτομα έχουν πάγκρεας που δεν μπορεί να δουλέψει σωστά, ώστε να αυξήσει την παραγωγή της ινσουλίνης σε τέτοιες καταστάσεις καταπόνησης. Αποτέλεσμα, η εμφάνιση του διαβήτη. Διαβήτης που είναι παροδικός, με την έννοια ότι, μόλις περάσει η δύσκολη συγκυρία, τα πράγματα ομαλοποιούνται και γίνονται φυσιολογικά. Ο κίνδυνος όμως ελλοχεύει! Η δυσλειτουργία του παγκρέατος και η αδυναμία του να αυξήσει την παραγωγή ινσουλίνης είναι δεδομένη. Παραμονεύει ο κίνδυνος, και στην πρώτη δυσκολία ο διαβήτης εμφανίζεται πάλι. Θα έλεγα ότι ο διαβήτης παίζει «κρυφτούλι». Αυτή η κατάσταση στην ιατρική ορολογία αναφέρεται ως «λανθάνων διαβήτης».

Συνεπώς, άτομα που αντιμετώπισαν παρόμοιες καταστάσεις θα πρέπει να έχουν το νού τους. Υπάρχουν πολλά πράγματα, πέρα από τις λοιμώξεις, που μπορεί να φέρουν ξανά στην επιφάνεια το διαβήτη. Ευτυχώς, είναι πράγματα τα οποία διορθώνονται, αφού εξαρτώνται από τη συμπεριφορά μας. Έτσι, το άτομο που υπόκειται στον κίνδυνο θα πρέπει να φροντίσει να τρώει σωστά,να μοιράζεται τα γεύματα σε πολλά και μικρά, να χάσει βάρος ή να διατηρήσει το βάρος του κοντά στο ιδανικό για το ύψος και την ηλικία του. Η παχυσαρκία από μόνη της οδηγεί στο διαβήτη. Λοιπόν, προσοχή!


ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Δ. ΤΟΥΝΤΑΣ
Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας, Βιοκλινική Αθηνών