Γνωρίζοντας το γλυκαιμικό δείκτη των τροφών, μπορούμε να ελέγχουμε την πείνα μας καταναλώνοντας τρόφιμα που μας κρατούν χορτάτους για περισσότερη ώρα. Οι υδατάνθρακες μπορεί να αποτελούν την πηγή της ενέργειάς μας, κατά την αφομοίωσή τους όμως αυξάνουν τα επίπεδα σακχάρου του αίματος. Η αύξηση εξαρτάται από το είδος των υδατανθράκων, το άτομο, αλλά και από εξωγενείς παράγοντες, όπως το άγχος.

Read more ...

«Έχω ακούσει ότι δεν κάνει καλό να συνδυάζουμε τους υδατάνθρακες με τις πρωτεΐνες, και ότι πρέπει ν’ αποφεύγουμε τους υδατάνθρακες γιατί παχαίνουν». Είναι μια ατάκα που, συνήθως, ακούμε από πολλούς συνανθρώπους μας. Αυτός είναι ένας μύθος που, δυστυχώς, έχει περάσει από γενιά σε γενιά.

Φυσικά και πρέπει να συνδιάζουμε υδατάνθρακες με πρωτεΐνες, διότι αν δεν το κάναμε, θα καταλήγαμε ν’ ακολουθούμε χημικές δίαιτες για όλη μας τη ζωή, με τις ανάλογες επιπτώσεις. Σε ό,τι αφορά το δεύτερο σκέλος, δηλώνω κατηγορηματικά ότι «ΟΧΙ δεν παχαίνουν οι υδατάνθρακες, αλλά οι ποσότητες που συνηθίζουμε να καταναλώνουμε». Οι υδατάνθρακες αποτελούν για το ανθρώπινο σώμα ό,τι ο ήλιος για τα φυτά και τα δέντρα.

Το όνομά τους προέρχεται από το άνθρακας και νερό, επειδή τα φυτά συνθέτουν υδατάνθρακες από διοξείδιο του άνθρακα και νερό, με την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας.

Κάποιες από τις σπουδαιότερες λειτουργίες των υδατανθράκων είναι οι παρακάτω:
1. Αποτελούν κύρια πηγή ενέργειας για τον οργανισμό.
2. Έχουν άμεση σχέση με το μεταβολισμό των λιπών. Σε περίσσεια, η γλυκόζη μετατρέπεται σε τριγλυκερίδια, ενώ σε ανεπάρκεια τα λίπη διασπώνται σε λιπαρά οξέα, για να καλύψουν ενεργειακές ανάγκες και γλυκερόλη, η οποία μετατρέπεται σε γλυκόζη.
3. Η γλυκόζη αποτελεί την κύρια πηγή ενέργειας για το κεντρικό νευρικό σύστημα.
4. Οι υδατάνθρακες, επίσης, προστατεύουν τις πρωτεΐνες. Σε ανεπάρκεια υδατανθρακών, ο οργανισμός μετατρέπει ορισμένα αμινοξέα (πρωτεΐνες) σε γλυκόζη.

Οι υδατάνθρακες διακρίνονται σε απλούς και σύνθετους. Οι απλοί υδατάνθρακες αποτελούνται είτε από ένα μόριο σακχάρου, όπως η γλυκόζη και η φρουκτόζη (που περιέχεται στα φρούτα), είτε από δύο μόρια σακχάρου, όπως η λακτόζη (που περιέχεται στο γάλα), η μαλτόζη (είναι ενδιάμεσο προϊόν υδρόλυσης του αμύλου) και η σουκρόζη (που βρίσκεται στη ζάχαρη). Οι απλοί υδατάνθρακες απορροφώνται ταχύτατα από το σώμα μας και μας προσφέρουν γρήγορα ενέργεια.
Είναι καλύτερο να μην λαμβάνετε πάρα πολλούς απ’ αυτούς τους μικρούς υδατάνθρακες, επειδή αναγκάζουν το επίπεδο του σακχάρου αίματος ν’ανέβει γρήγορα και ύστερα να ξαναπέσει αμέσως, με αποτέλεσμα πολύ γρήγορα να πεινάτε ξανά.
Τα γλυκά ανήκουν σε αυτήν ακριβώς την κατηγορία, γι’ αυτό καλά θα είναι να αποφεύγονται, εν αντιθέσει με τα φρούτα, τα οποία περιέχουν φυτικές ίνες και δεν προκάλούν ραγδαία αύξηση του επιπέδου του σακχάρου αίματος.

Οι σύνθετοι υδατάνθρακες προκύπτουν από την ένωση πολλών απλών υδατανθράκων (άμυλο, δεξτρίνες και γλυκογόνο). Το άμυλο βρίσκεται σε φυτικά τρόφιμα, όπως στα δημητριακά, στα όσπρια, στους ξηρούς καρπούς και στις πατάτες. Οι δεξτρίνες είναι ενδιάμεσο προϊόν της υδρόλυσης του αμύλου προς τη μαλτόζη και, τελικά, τη γλυκόζη, ενώ το γλυκογόνο βρίσκεται αποθηκευμένο στο συκώτι και στους μυς του ανθρώπου και των ζώων. Οι σύνθετοι υδατάνθρακες προσφέρουν στο σώμα μας γλυκόζη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και, ως εκ τούτου, μπορούμε να επιτύχουμε πολύ καλύτερες επιδόσεις στις καθημερινές μας δραστηριότητες.
Στους σύνθετους υδατάνθρακες περιλαμβάνονται και οι φυτικές ίνες, όπως κυτταρίνη και πηκτίνη, οι οποίες, επειδή δεν πέπτονται από τον οργανισμό, δεν παρέχουν ενέργεια, αλλά είναι απαραίτητες για την καλή λειτουργία του εντέρου και εντείνουν το αίσθημα του κορεσμού. Βρίσκονται εν αφθονία στη φλούδα των φρούτων, των λαχανικών, των οσπρίων, των δημητριακών και, γενικά, στα μη επεξεργασμένα τρόφιμα φυτικής προέλευσης.  Για παράδειγμα, 1 φέτα λευκό ψωμί περιέχει μόνο 0,8 γρ. φυτικών ινών, ενώ 1 φέτα ψωμί ολικής άλεσης (μαύρο), όπου στο αλεύρι περιέχεται και φλοιός σιταριού, περιέχει 2,4 γρ. φυτικών ινών.

Οι υδατάνθρακες πρέπει να προσλαμβάνονται καθημερινά, μέσω της τροφής που καταναλώνουμε. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει ορίσει ότι το 50%-55% της συνολικής ημερήσιας πρόσληψης τροφής πρέπει να προέρχεται από υδατάνθρακες. Οι υδατάνθρακες διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στη ρύθμιση της παραγωγής σεροτονίνης στον εγκέφαλο, βελτιώνοντας όχι μόνο την ψηχική διάθεση, αλλά ταυτόχρονα ρυθμίζουν την όρεξη, συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση του κανονικού βάρους του σώματος. Τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης επηρεάζουν αρνητικά την ψηχική διάθεση, καθώς και τα κέντρα κορεσμού του εγκεφάλου. Μια διατροφή πλούσια σε σύνθετους υδατάνθρακες, αυξάνει τη σεροτονίνη στον εγκέφαλο και, ως εκ τούτου, βελτιώνει την ψυχική διάθεση.
Οι σύνθετοι υδατάνθρακες υπερέχουν σε σχέση με τους απλούς, γιατί δεν προκαλούν απότομες αυξήσεις στο σάκχαρο του αίματος και παρέχουν ενέργεια για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Δεν προκαλούν απότομες εκκρίσεις ινσουλίνης και έτσι δεν δημιουργούν λιπογένεση.
Τέλος, να προσθέσουμε ότι για να κρατάμε σταθερά τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, χρειάζεται συνεχής τροφοδότηση του οργανισμού με τροφή (5-6 γεύματα/μικρογεύματα υδατανθρακών την ημέρα).

Παναγιώτα Μίαρη διαιτολόγος-διατροφολόγος

 

Η σωστή επιλογή τροφίμων στο σούπερ μάρκετ και ο έλεγχος των συστατικών των προϊόντων που αναγράφονται στις ετικέτες, μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της υγείας σας αλλά και στη γενικότερη θετική σας εικόνα.
Έτσι θα ωφεληθεί η καρδιά σας και γενικά όλες οι χρόνιες νόσοι που μπορούν να ταλαιπωρούν έναν άνθρωπο, σημειώνει η διαιτολόγος Cathy Fitzgerald, του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. Έτσι να θυμάστε να επιλέγετε ένα προϊόν όχι μόνο από το πόσο ελκυστική είναι η συσκευασία του αλλά και από τα συστατικά που αναγράφοντας την ετικέτα. Ποιες τροφές θα πρέπει να επιλέγουμε στο σούπερ μάρκετ;


Τροφές με ίνες
Οι ίνες βοηθούν το πεπτικό σύστημα και μειώνουν τη χοληστερόλη. Να επιλέγετε τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες.


Ωμέγα-3 λιπαρά
Τα ωμέγα-3 λιπαρά έχει αποδειχτεί ότι ωφελούν την καρδιά. Τα ψάρια όπως ο σολομός, ο τόνος, το σκουμπρί και η πέστροφα είναι καλές πηγές ωμέγα-3 λιπαρών και έχουν χαμηλή περιεκτικότητα  σε κορεσμένα λιπαρά.


Νάτριο
Επιλέξτε προϊόντα με χαμηλό ή περιορισμένο νάτριο. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό να έχετε υπόψη, στην περίπτωση των κατεργασμένων και κονσερβοποιημένων τροφίμων. Αν μια τροφή έχει περιορισμένο νάτριο, η περιεκτικότητά της σε αλάτι είναι κατά 25% λιγότερη από το κανονικό προϊόν.


Στερόλες και στανόλες
Οι φυτικές στερόλες και οι στανόλες είναι ουσίες που μειώνουν τη χοληστερόλη και συχνά προστίθενται σε προϊόντα όπως η μαργαρίνη και τα ντρέσιγκ για τις σαλάτες. Προτιμήστε προϊόντα που αναγράφουν στη συσκευασία ότι περιέχουν στερόλες.


Τρανς λιπαρά
Να τρώτε σπανίως τροφές που περιέχουν τρανς λιπαρά καθώς αυξάνουν τα επίπεδα ‘κακής’ χοληστερόλης και χαμηλώνουν την ‘καλή’ χοληστερόλη. Τηγανητές και κατεργασμένες τροφές που έχουν μεγάλης διάρκειας ημερομηνία λήξης, συχνά  περιέχουν πολλά τρανς λιπαρά.


Κορεσμένα λιπαρά
Βούτυρο, κρέας και τυρί βρίσκονται ανάμεσα στις τροφές με την υψηλότερη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά-διατροφική αιτία που προκαλεί την αύξηση της χοληστερόλης. Προτιμήστε τα γαλακτοκομικά που είναι χαμηλά σε λιπαρά ή δεν περιέχουν καθόλου λιπαρά, το άπαχο κρέας και την υγρή μαργαρίνη αντί για βούτυρο.

Τι είναι οι βιταμίνες;

Οι βιταμίνες είναι φυσικές ουσίες (οργανικές ενώσεις) χωρίς τις οποίες η ζωή είναι αδύνατη.
Μία από τις βασικές λειτουργίες των βιταμινών είναι η συμμετοχή τους στις χημικές εκείνες αντιδράσεις του οργανισμού που μετατρέπουν τα συστατικά των τροφών (λίπη, υδατάνθρακες, πρωτεΐνες) σε ενέργεια. Ακόμα και μικρή, οριακή έλλειψη των βιταμινών στον οργανισμό μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα ατονίας, μειωμένης ενεργητικότητας, κακής διάθεσης, εκνευρισμού, αδικαιολόγητου άγχους, τάσεων για υπνηλία, ευαισθησία στα κρυολογήματα κ.λπ.
Ο ανθρώπινος οργανισμός προσλαμβάνει τις απαραίτητες για τη ζωή βιταμίνες, κυρίως από την τροφή ή τα ισορροπημένα συμπληρώματα διατροφής.
Τι είναι τα Μέταλλα & τα Ιχνιοστοιχεία;

Τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία είναι και αυτά ουσίες απαραίτητες για πολλές από τις λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλά ένζυμα δεν «λειτουργούν» χωρίς την βοήθεια των μετάλλων.
Το σώμα μας δεν είναι σε θέση να παράγει ούτε ένα μέταλλο ή ιχνοστοιχείο και βασίζετε εξ ολοκλήρου είτε στα ισορροπημένα συμπληρώματα διατροφής για να καλύψει τις καθημερινές του ανάγκες.


Τι είναι ελεύθερες ρίζες;
Οι ελεύθερες ρίζες είναι ουσίες (ηλεκτρικά φορτισμένα άτομα ή μόρια), τα υψηλά επίπεδα των οποίων στον οργανισμό θεωρούνται βλαπτικά και επικίνδυνα.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση, η ηλιακή ακτινοβολία, το στρες αλλά και οι διάφορες χημικές ουσίες που υπάρχουν στο περιβάλλον είναι μερικοί από τους παράγοντες που ευθύνονται για την αύξηση των επιπέδων διαφόρων ηλεκτρικά φορτισμένων ατόμων ή μορίων, δηλαδή των ελεύθερων ριζών, στον οργανισμό μας. Οι πιο επικίνδυνες από αυτές είναι οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνο, όπως τα σουπεροξείδια και τα υδροξύλια τα οποία είναι ιδιαίτερα βλαπτικά για τα κύτταρα και τους ιστούς.
Η αυξημένη παραγωγή ελευθέρων ριζών, αποδιοργανώνει τις πρωτεΐνες των κυττάρων μεταβάλλοντας τη μορφολογία και την ταυτότητά τους. Μπορεί να προκληθεί ρήξη των κυτταρικών μεμβρανών με συνέπεια τον πρόωρο θάνατο του κυττάρου ή επικίνδυνες μεταλλάξεις. Πολλές εργασίες και έρευνες, έχουν δείξει ότι οι ελεύθερες ρίζες σχετίζονται με την εμφάνιση και την αύξηση της συχνότητας των καρδιοπαθών, του καρκίνου, του καταρράκτη, της χρόνιας αρθρίτιδας, της σκλήρυνσης κατά πλάκας, της γήρανσης του δέρματος και γενικά της πρόωρης γήρανσης όλου του οργανισμού.


Πως μπορούμε να προστατευθούμε από τις βλαπτικές συνέπειες των ελευθέρων ριζών;
Η άμυνα του οργανισμού μας απέναντι στις ελεύθερες ρίζες είναι οι διάφορες αντιοξειδωτικές ουσίες. Οι ουσίες αυτές έχουν την ικανότητα να εξουδετερώνουν αποτελεσματικά τις ελεύθερες ρίζες και να τις μετατρέπουν σε άλλες μη βλαβερές ουσίες.
Βασική λοιπόν σημασία για την προστασία και την διατήρηση της υγείας μας, έχει η επάρκεια του οργανισμού μας σε λιποδιαλυτές και υδατοδιαλητές αντιοξειδωτικέςουσίες. Οι κυριότερες αντιοξειδωτικές ουσίες είναι η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε, η προβιταμίνη Α ή β-Καροτένιο, το ιχνοστοιχείο Σελήνιο και το συνένζυμο Q10.


Τι είναι το συνένζυμο Q10;
Το συνένζυμο Q10 είναι ένα εξαιρετικά πολύτιμο διατροφικό συστατικό για τον ανθρώπινο οργανισμό. Διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη μετατροπή της χημικής ενέργειας των συστατικών της τροφής σε βιολογική.
Το συνένζυμο Q10 πέραν του γεγονότος ότι είναι συστατικό «κλειδί» για Ενέργεια και Τόνωση του οργανισμού μας, είναι και ένα ισχυρότατο αντιοξειδωτικό και συνεπώς παίζει αποφασιστικό ρόλο στην άμυνα του οργανισμού μας από τις βλαπτικές επιδράσεις των ελευθέρων ριζών.
Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει την ικανότητα σύνθεσης του συνένζυμο Q10, σε ανεπαρκείς όμως ποσότητες με αποτέλεσμα να είναι απαραίτητη η πρόσληψή του από τη διατροφή ή τα εξειδικευμένα συμπληρώματα διατροφής.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η ποσότητα του Q10 στον οργανισμό μειώνεται με την πάροδο της ηλικίας καθώς επίσης και με τη λήψη ορισμένων φαρμάκων (π.χ. στατίνες).


Τι είναι το φυλλικό Οξύ;
Το φυλλικό οξύ είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη και μέλος του συμπλέγματος των βιταμινών Β. Το όνομά του προέρχεται από τη λέξη φύλλο διότι απομονώθηκε για πρώτη φορά από τα φύλλα του σπανακιού.
Το φυλλικό οξύ είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό διατροφικό συστατικό για τον οργανισμό μας. Είναι απαραίτητο για την βιοσύνθεση του DNA, RNA και των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Ακόμη, είναι εξαιρετικά σημαντικό για την προστασία του καρδιαγγειακού συστήματος διότι μειώνει τα επίπεδα της ομοκυστεΐνης (ενός αμινοξέος) στον οργανισμό. Υψηλά επίπεδα αυτής αποτελούν έναν ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα. Να σημειωθεί ότι τα επίπεδα της ομοκυστεΐνης στον οργανισμό αυξάνονται με την πάροδο της ηλικίας.
Το φυλλικό απαντάται στα τρόφιμα (π.χ. συκώτι, φρέσκα πράσινα φυλλώδη λαχανικά), αλλά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο κατά τη συντήρηση, επεξεργασία και το μαγείρεμα των τροφίμων με αποτέλεσμα να χάνονται μεγάλες ποσότητες αυτού και να είναι απαραίτητη η πρόσληψή του μέσω και ενός συμπληρώματος.
Κάτι εξίσου σημαντικό: η απορρόφηση του φυλλικού οξέος μιας τυπικής δίαιτας είναι περίπου η μισή εκείνης του φυλλικού των συμπληρωμάτων διατροφής.
Το πιο έντονο πρόβλημα παρουσιάζεται στα άτομα τρίτης ηλικίας τα οποία συνήθως εμφανίζουν κάποιο βαθμό ατροφικής γαστρίτιδας (μειωμένη έκκριση γαστρικού οξέος) με συνέπεια η απορρόφηση του φυλλικού οξέος της τροφής, να περιορίζεται ακόμη περισσότερο.
Τέλος, χορήγηση φυλλικού οξέος σχετίζεται με μείωση του κινδύνου εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου και στεφανιαίας νόσου.



Τι είναι η Λεκιθίνη;
Η λεκιθίνη, μια λιποτροπική ουσία, αποτελεί βασικό συστατικό πολλών κυττάρων του οργανισμού και κυρίως των εγκεφαλικών.
Επομένως, είναι απαραίτητη για την δομική ακεραιότητα του νευρικού μας συστήματος.
Αποτελεί πλούσια πηγή χολίνης στον οργανισμό, η οποία εισερχόμενη στον εγκέφαλο συμβάλλει στην διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας της μνήμης.
 Συμμετέχει στη μεταφορά και διάσπαση (χρησιμοποίηση) των λιπαρών οξέων και της χοληστερόλης.


Τι είναι η L-Καρνιτίνη;
Η καρνιτίνη (L-καριτίνη), μια βασική ουσία του οργανισμού, βρίσκεται κυρίως στο μυϊκό σύστημα και μάλιστα στο μυοκάρδιο. Ο κύριος ρόλος της ουσίας αυτής είναι η παραγωγή ενέργειας στον οργανισμό μέσω της μεταφοράς και του μεταβολισμού των λιπαρών οξέων στα μιτοχόνδρια του κυττάρου, δηλαδή στα «εργοστάσια» παραγωγής ενέργειας του οργανισμού.
Η καρνιτίνη βιοσυντίθεται από τον ανθρώπινο οργανισμό κυρίως στο ήπαρ, στα νεφρά και στον εγκέφαλο σε μικρές όμως ποσότητες. Έτσι, είναι απαραίτητη η πρόσληψή της από τις τροφές (σαν κύρια διατροφική πηγή θεωρούνται το κόκκινο κρέας και τα γαλακτοκομικά) ή από τα εξειδικευμένα συμπληρώματα διατροφής.
Η καρνιτίνη συμβάλλει στην καλή λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος, αφού εξασφαλίζει στην καρδιά την ικανότητα να επιτελεί το μηχανικό της έργο ακόμη και υπό αντίξοες γι’ αυτήν συνθήκες (π.χ. βελτιώνει την αντοχή στην άσκηση σε ασθενείς με χρόνια σταθερή στηθάγχη).
Ακόμη, παίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση των επιπλοκών και της θνησιμότητας μετά από έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Τι είναι η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας;
Η ωχρά κηλίδα είναι η περιοχή του αμφιβληστροειδούς χιτώνα του ματιού, η οποία αποτελεί το σημείο της ευκρινούς όρασης με αποτέλεσμα να ξεχωρίζουμε λεπτομέρειες όπως τα χαρακτηριστικά ενός προσώπου ή τις λέξεις μίας σελίδας.
Οι εκφυλιστικές αλλαγές στην ωχρά κηλίδα οδηγούν σε ελάττωση της όρασης στο κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδούς (κεντρική όραση), αλλά δεν επηρεάζουν τις πλαϊνές περιοχές του οπτικού πεδίου (περιφερική όραση). Για παράδειγμα μπορεί κανείς να διακρίνει το περίγραμμα ενός ρολογιού χωρίς να δει τι ώρα είναι.
Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας σχετίζεται, τις περισσότερες φορές με την ηλικία, ενώ η αιτιολογία της νόσου δεν έχει πλήρως διευκρινιστεί. Παράγοντες όπως το κάπνισμα, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, τα αυξημένα επίπεδα λιπιδίων, η ηλιακή ακτινοβολία, η ελλιπής διατροφή, η υπέρταση, αλλά και διάφοροι γενετικοί παράγοντες (κληρονομικότητα) δρουν αθροιστικά στην επιδείνωση και επιτάχυνση της εξέλιξής της. Ο μόνος σίγουρος προδιαθεσικός παράγοντας είναι η ηλικία.


Τι είναι η Λουτεΐνη;
Ανήκει στην ομάδα των καροτενοειδών, συγκεντρώνεται σε μεγάλο ποσοστό στον οφθαλμό (και κυρίως στην ωχρά κηλίδα) και είναι ισχυρός αντιοξειδωτικός παράγοντας ειδικά όσον αφορά την προστασία του ματιού (δρα σαν ισχυρό φίλτρο απορρόφησης και προστατεύει το μάτι από την επίδραση της ηλιακής ακτινιβολίας).
Διάφορες μελέτες έχουν συσχετίσει την υψηλή πρόσληψη λουτεΐνης (αλλά και άλλων αντιοξειδωτικών) με μειωμένη πιθανότητα εκδήλωσης ασθενειών του ματιού που σχετίζονται με την ηλικία όπως ο καταρράκτης και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
 

Παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση του βάρους

Η παχυσαρκία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα διατροφικά προβλήματα για τις σύγχρονες κοινωνίες. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, με τη μειωμένη φυσική δραστηριότητα και την υπερβολική κατανάλωση φαγητού, ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την αύξηση της παχυσαρκίας.

Ο παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει χαρακτηρίσει την παχυσαρκία «επιδημία» που μαστίζει τον Δυτικό κόσμο, καθώς θεωρείται η δεύτερη αιτία θανάτου μετά το κάπνισμα. Πλέον, η παχυσαρκία χαρακτηρίζεται και νόσος, εξαιτίας των σοβαρών προβλημάτων υγείας που την ακολουθούν, όπως οι καρδιακές παθήσεις, ο διαβήτης τύπου ΙΙ, η υψηλή πίεση του αίματος, μερικές μορφές καρκίνου, με αποτέλεσμα τη μείωση του προσδόκιμου της ηλικίας. Το μέγεθος του προβλήματος επαληθεύεται από το μεγάλο αριθμό ατόμων που πάσχουν από τη νόσο και αναμένεται να πάρει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Πάνω από το 50% των Αμερικάνων και βρετανών είναι υπέρβαροι, ενώ και στην Ελλάδα το πρόβλημα λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις, με απαισιόδοξα αποτελέσματα. Τα ποσοστά παχυσαρκίας αυξάνονται συνεχώς, κατατάσσοντάς μας πρώτους στην Ευρώπη. Χαρακτηριστικό της νόσου είναι ότι δεν υπάρχουν διακρίσεις όσο αναφορά την ηλικία, το φύλο ή την οικονομική κατάσταση των ανθρώπων.

Τι είναι η παχυσαρκία;
Παχυσαρκία είναι η υπερβολική εναπόθεση λίπους στα λιποκύτταρα. Αυτό συμβαίνει όταν το σωματικό βάρος υπερβαίνει το 20-30% του επιθυμητού βάρους. Ο βαθμός παχυσαρκίας προσδιορίζεται με τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), που υπολογίζεται από το πηλίκο του βάρους του σώματος σε κιλά, διαιρούμενο με το τετράγωνο του ύψους σε εκατοστά. Φυσιολογικός θεωρείται ο ΔΜΣ που κυμαίνεται από 18,5 έως 25. Υπέρβαρο θεωρείται το άτομο που έχει ΔΜΣ από 25 έως 30 και παχύσαρκο εκείνο που έχει ΔΜΣ από 30 έως 35. Τιμές ΔΜΣ μεγαλύτερες από 35 υποδηλώνουν πρόβλημα σοβαρής παχυσαρκίας, η οποία προδιαθέτει σε επικίνδυνες επιπλοκές.

Παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στην παχυσαρκία

• Διαταραχή του ενεργειακού ισοζυγίου

• Κληρονομικότητα-γενετικοί παράγοντες

• Περιβαλλοντικοί παράγοντες

• Ψυχολογικοί παράγοντες

• Μεταβολικές διαταραχές

• Ενδοκρινολογικοί παράγοντες

• Μειωμένη φυσική δραστηριότητα



Διαταραχή του ενεργειακού ισοζυγίου
Ένας από τους βασικότερους λόγους που οδηγούν στην παχυσαρκία είναι η πρόσληψη περισσότερης ενέργειας από την απαιτούμενη ή απ’ αυτήν που καταναλώνεται. Το περίσσιο της ενέργειας (θετικό ισοζύγιο ενέργειας) αποθηκεύεται με τη μορφή λίπους στα λιποκύτταρα. Η παχυσαρκία δημιουργείται με την αύξηση του όγκου των λιποκυττάρων, τα οποία δημιουργούνται έως την ενηλικίωση. Επομένως, τα παχύσαρκα άτομα έχουν μεγαλύτερα και  περισσότερα λιποκύτταρα, συγκριτικά με κάποιον που έχει φυσιολογικό βάρος.


Κληρονομικότητα
Η κληρονομικότητα παίζει, επίσης, σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της παχυσαρκίας. Έρευνες έδειξαν ότι όταν και οι δύο γονείς είναι παχύσαρκοι, οι πιθανότητες να είναι και το παιδί φτάνουν το 80%. Αν ένας από τους δύο είναι παχύσαρκος, το ποσοστό μειώνεται στο 50%, ενώ αν κανένας από τους δύο γονείς δεν είναι, τότε το ποσοστό μειώνεται στο ελάχιστο (10%). Πρόσφατα, η ανεύρεση ενός γονιδίου που είναι υπεύθυνο για τη σύνθεση μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται λεπτίνη φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας.Τα λιποκύτταρα πολλαπλασιάζονται στην παιδική ηλικία, ενώ μετά αυξάνονται μόνο όσον αφορά το μέγεθος. Συνεπώς, ένα παχύσαρκο παιδί θα έχει περισσότερα λιποκύτταρα, μεγαλύτερη όρεξη, κακές διατροφικές συνήθειες και, άρα, περισσότερες πιθανότητες να γίνει παχύσαρκος ο ενήλικας.Ο γενετικός κώδικας, λοιπόν, ευθύνεται σε σημαντικό βαθμό για την ανάπτυξη της παχυσαρκίας. Το γεγονός ότι τα μέλη μιας οικογένειας μοιράζονται κατά κανόνα έναν κοινό τρόπο ζωής, άρα και έναν κοινό τρόπο διατροφικών συνηθειών, καθιστά δύσκολη την αναγνώριση του βαθμού επίδρασης των γενετικών παραγόντων.


Περιβαλλοντικοί παράγοντες  
Πέρα από τους  γενετικούς παράγοντες, φαίνεται ότι παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση της παχυσαρκίας και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Οι άνθρωποι αποκτούν διατροφικές συνήθειες στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί κάποιο άτομο να έχει προδιάθεση για παχυσαρκία, που θα επιδεινωθεί όταν και το οικογενειακό περιβάλλον έχει κακή διατροφική συμπεριφορά καθότι η οικογένεια αποτελεί πρότυπο για τα παιδιά. Οικογένειες με παχύσαρκα άτομα έχουν τη συνήθεια να καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε λιπαρά, και άρα σε θερμίδες. Για παράδειγμα, το «γρήγορο φαγητό» δίνει πολλές θερμίδες χαμηλής ποιότητας, οδηγώντας σταδιακά σε μεγάλη αύξηση βάρους.

Ψυχολογικοί παράγοντες
Πολλές φορές, οι άνθρωποι συνδέουν τη συναισθηματική τους κατάσταση με το φαγητό, θεωρώντας έτσι ότι αντιμετωπίζουν την κακή ψυχολογία τους. Η διατροφική μας συμπεριφορά μπορεί να επηρεαστεί πολύ από τα συναισθήματά μας. Η επιλογή των φαγητών, η ποσότητα και η συχνότητα των γευμάτων μπορεί να σχετίζονται με την ψυχολογία μας. Το άγχος, η απογοήτευση, η κατάθλιψη, η ανία και η συναισθηματική πίεση μπορεί να οδηγήσουν στην υπερκατανάλωση τροφής. Αποτέλεσμα της υπερκατανάλωσης είναι η μεγάλη και ανεξέλεγκτη αύξηση βάρους. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι άλλο ένα χαρακτηριστικό των παχύσαρκων, και έρχεται ως συνέπεια της σωματικής και ψυχολογικής κακοποίησης, ή της συναισθηματικής στέρησης κατά την παιδική ηλικία. Δύο μορφές διαταραχής της όρεξης, και άρα και του βάρους, λόγω ψυχολογικών παραγόντων, είναι η ψυχογενής βουλιμία και η ψυχογενής ανορεξία.

Μεταβολικές διαταραχές
Υπάρχουν περιπτώσεις παχυσαρκίας που εμφανίζονται ως αποτέλεσμα χαμηλού Βασικού Μεταβολικού Ρυθμού. Βασικός μεταβολισμός είναι το ελάχιστο ποσό ενέργειας που απαιτείται για τη διατήρηση του ανθρώπινου οργανισμού στη ζωή, δηλαδή για να επιτελεστούν οι βασικές του λειτουργίες (αναπνοή, καρδιακή λειτουργία, διατήρηση θερμοκρασίας κ.λπ.). Οι παχύσαρκοι εμφανίζουν διαταραχές στον μεταβολισμό τους, με αποτέλεσμα τη διαταραχή του βάρους τους. Οι πιο συνηθισμένες μεταβολικές διαταραχές στην παχυσαρκία είναι η αύξηση της χοληστερόλης, των τριγλυκερίδιων, των κετονικών σωμάτων, της γλυκόζης, της ινσουλίνης και του ουρικού οξέος στο πλάσμα.


Μειωμένη φυσική  δραστηριότητα
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής συμβάλλει στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας. Η μειωμένη φυσική δραστηριότητα, λόγω φόρτου εργασίας, σε συνδυασμό με την καθιστική ζωή και την αυξημένη κατανάλωση θερμίδων, διαταράσσουν το ισοζύγιο ενέργειας και επέρχεται σταδιακά αύξηση του σωματικού βάρους και λίπους. Ένας παχύσαρκος άνθρωπος μπορεί να έχει χαμηλότερη πρόσληψη θερμίδων από έναν αδύνατο, αλλά να έχει περίσσεια θερμίδων, γιατί δεν ασχολείται με κάποια φυσική δραστηριότητα.


Τελικά, γιατί παχαίνουμε;
Ο κύριος λόγος που παχαίνουμε είναι γιατί τρώμε περισσότερο απ’ αυτό που χρειάζεται ο οργανισμός μας. Μεγάλες ποσότητες τροφής κακής ποιότητας με πολλά λιπαρά, και συνεπώς θερμίδες, είναι το χαρακτηριστικό του σημερινού τρόπου ζωής. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό είναι η καθιστική ζωή, λόγω φόρτου εργασίας. Η έλλειψη άσκησης, όμως, οδηγεί στη μείωση του μεταβολισμού και στη μειωμένη καύση θερμίδων, με αποτέλεσμα να παχαίνουμε. Επιπλέον παράγοντες που παίζουν ρόλο στην αύξηση του βάρους είναι η κληρονομικότητα, οι κακές οικογενειακές διατροφικές συνήθειες που θα αποκτήσει το άτομο και θα τον ακολουθούν για μια ολόκληρη ζωή, ο χαμηλός μεταβολικός ρυθμός, με συνέπεια τις χαμηλές καύσεις ενέργειας, και τέλος οι ψυχολογικές διαταραχές που οδηγούν σε λανθασμένες επιλογές ποσότητας και ποιότητας τροφής.

Η λύση στο πρόβλημα της παχυσαρκίας είναι η ισορροπημένη διατροφή σε συνδυασμό με τη φυσική δραστηριότητα. Το μυστικό είναι να υπάρχει καθημερινά ποικιλία τροφίμων και σωστός συνδυασμός σε ισορροπημένη ποσότητα, ώστε να καλύπτονται οι ενεργειακές μας ανάγκες και να λειτουργεί σωστά ο οργανισμός μας.  
Ενδοκρινολογικοί παράγοντες

Κάποιες ορμονικές διαταραχές, επίσης, φαίνεται ότι δημιουργούν προδιάθεση για παχυσαρκία. Συχνά, οι παχύσαρκοι εξετάζονται για υποθυρεοειδισμό. Τα επίπεδα της Τ3 και Τ4 είναι αυτά που ελέγχονται αρχικά. Υπάρχουν και κάποια ακόμα τεστ που ελέγχουν τη λειτουργία του υποθαλάμου και της υπόφυσης. Μπορεί τα αποτελέσματα να δείχνουν ότι υπάρχουν ανωμαλίες στον υποθάλαμο, παρ’ όλα αυτά δεν μπορεί να εξηγηθεί αν αυτή η ανωμαλία είναι το αίτιο ή το αποτέλεσμα της παχυσαρκίας. Ο υπογοναδισμός είναι ένα αίτιο παχυσαρκίας, το οποίο σπάνια παρουσιάζεται.

Μία ακόμα ορμονική μεταβολή, που οφείλεται στην αύξηση της κορτιζόλης και κορτιζόνης, και οδηγεί στην αύξηση του βάρους, είναι το σύνδρομο Cushing, με χαρακτηριστικά το πανσεληνοειδές προσωπείο και την εναπόθεση λίπους στον αυχένα και στον κορμό. Τέλος, το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών και άλλες ορμονικές ανωμαλίες στη γυναίκα προδιαθέτουν στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας.


 
Αυγή Καραΐσκου
Διαιτολόγος διατροφολόγος